بنای یادبود و مجموعه علمی-فرهنگی دکتر حسابی
- عنوان پروژه: بنای یادبود و مجموعه علمی-فرهنگی پروفسور حسابی
- تیم طراحی: فرزان شاماسب‌لو، میلاد میانجی، نازنین غلامی
- دسته بندی: فرهنگی
- زیربنا: 4000 متر مربع
- کارفرما: بنیاد پروفسور حسابی
- موقعیت مکانی: تفرش، استان مرکزی، ایران
- وضعیت: طرح پیشنهادی مسابقه
- سال طراحی: 1396
دیدگاه تئوریک پروژه
آیــا طراحــی بنــای یادبــود بــرای یــک ســوژه معاصــر را مــی تــوان زمینــه ای بــرای یــک کنــشِ خودمختارِ معمــاری و اســتقلال آن از بازنمایــی متصور شد؟ پروژۀ ارائــه شــده پیــش از هــر چیــز در راســتای طرح این پرسش و آزمــون تجربــی یکــی از امــکان هــای موجــود در آن گام برداشــته. ترکیــب «بنــای یادبــود و مجموعــه علمی-فرهنگــی» در عیــن حــال کــه مفهومــی آشــنا و قابــل درک بــرای عمــوم اســت لیکــن بــرای معمــاری مــی تــوان آن را یــک محتــوای پروبلماتیــک تلقــی نمــود. در حالــی کــه بنــای یادبــود در معمــاری بــا مفاهیمــی همچــون میرایــی، ارجــاع بــه تاریــخ، پاسداشــت یــک اســطوره، یگانگــی، ســکون، روح مــکان و مفاهیمــی از ایــن دســت گــره خــورده اســت؛ مجموعــه علمــی یــادآور مفاهیمــی متقابــل همچــون زایایــی، رویکــرد بــه آینــده، نفــی اســطوره، تکثــر، حرکــت و نهایتــاً روح زمانــه خواهــد بــود. در ایــن میــان «فرهنــگ» حکــم یــک واســطه را دارد؛ جایــی کــه مــی توانــد مفاهیــم متقابــل را همزیســت کــرده و یــا از تقابــل آن هــا جهــت تخریــب هــر دو ســوی تقابــل و ارائــه مفهومــی جایگزیــن بهــره گیــرد. با این نگاه کــه معمــاری به مثابه یک دانش، خــود مولد فرهنــگ اســت؛ در طــرح حاضــر تــلاش شــده اســت تــا بــا رویکــردی درون دیســیپلین و بــا بهــره گیــری از منابــع الهــام پــروژه و جایگــذاری آن در یــک فراینــد طراحــی خودارجــاع، ِنوعــی معمــاری بــدون پیــش فــرض تولیــد شــود کــه در عیــن پرهیــز از بازنمایــی، محتــوا را در نظــم درونــی خــود ســامان داده و نگرشــی دیگــر بــه معمــاری یادمانــیِ معاصــر را بازآفرینــد. بــا نگاهــی بــه انبــوه آثــار و فعالیــت هــای دکتــر حســابی در شــاخه هــای علمــی، نظــری و فرهنگــی، مــی تــوان بــه ایــن ادراک رســید کــه هــر گونــه پرداختــن اســتعاری بــه گزیده ای از ویژگــی هــای شــخصیتی و یــا فعالیــت هــای خــاص ایشــان، با تقلیــل محتــوا و مخــدوش ســاختن آن همراه خواهد بود. شــاید بتــوان علــت ایــن امــر را در معاصــر بــودن ایشــان دانســت. دســت کــم دو گــزاره در بیــان ایــن معاصریــت قابــل پیگیــری اســت؛ نخســت آن کــه در عصــر حاضــر وجــه رســانه ای معمــاری بــه عنــوان ابــزار آشــنایی بــا ســوژه فقیــدِ معاصــر، بســیار ناچیــز اســت و دیگــر آن کــه خــود دکتــر حســابی را مــی تــوان ســرنمونی بــرای انســان معاصــر ایرانــی در نظــر آورد کــه «شــدن» را جایگزیــنِ «بــودن» کــرده اســت. ملاحظــه ای بــر تقابــل «شــدن» و «بــودن» در کاراکتر دکتــر حســابی (در عیــن یگانگــی هویت)، خــود آغازگــر تعریــف محتــوای عمل معماری در پاســخ بــه مســئله آغازیــن طراحــی این پروژه بــوده اســت. کنشــی کــه بــا ابــزار هندســه و ترسیم بــه عنــوان یــک فعل درونی معمــاری مــی کوشــد محتــوای خــود را از کلیــدواژه هــای برگرفتــه از کاربــریِ پــروژه و حــوزه شــخصیتی دکتــر حســابی تعریــف کــرده و فــرم تطبیــق یافتــۀ ایــن محتــوا، بــا وضعیــت موجــود زمینــه را بیابــد. در تفســیرِ تعامــلِ «شــدن» و «بــودن» و یافتــن کلیــدواژه هــای راهنمــای طراحــی، مــی تــوان ســه حــوزه را بــه عنــوان حــوزه هــای تاثیرگــزار متصــور شــد: حــوزه علمــی کــه بیــش از هــر چیــز در پیونــد بــا پایــه گــذاری علــم فیزیــک و ارائــه نظریــۀ «ذرات پیوسته » قــرار دارد؛ حــوزه فــردی و خصوصــی کــه دکتــر حســابی را فــردی دارای باورهــای ملــی و مذهبــی معرفــی می کند؛ و نهایتاً حــوزه سیاســی کــه ایشــان را فــردی عامــل معرفی می نماید.
ترسیمات معماری
شرح فرایند طراحی
فراینــد طراحــی بــر پایــه تعییــن موقعیــت آرامــگاه موجــود، بــه عنــوان نقطــه کانونــی ســایت و طراحــی یــک شــبکه شــعاعی بــه مرکزیــت ایــن نقطــه روی ســایت اســتوار شــده اســت. فــرم خطــوط شــبکه بــا الهــام از منابــع مفهومــی متفــاوت همچــون دیاگــرام احتمــالِ پیدایــشِ ذرات براســاس گــروه‌هــای لــی (طبــق نظریــۀ گارت لیســی )، الگوهای کاربنــدی در معمــاری ایرانــی و اَشــکالِ فرکتالِ ملهــم از طبیعــت و در عیــن حــال تنهــا بــا ارجــاع بــه ترســیم بــه عنــوان یــک فعــل درونــی معمــاری طراحــی شــده اســت. بــه عبارتــی ترســیم در ایــن تعریــف بازنمایاننــدۀ هیــچ یــک از مفاهیــم مــورد اشــاره نیســت بلکــه خــود هندســه ای اســت کــه بــا ارجــاع بــه منطــق ریاضیاتــی خــود، قابلیــتِ شــرح و بســطِ اســتعلاییِ پدیــده هایــی چنیــن متفــاوت و متضــاد را بــه صــورت هــمزمــان دارد.ایــن شــبکه هندســی دو بعــدی در ترکیــب بــا دیاگــرام شــماتیکِ خمیدگــیِ فضــا-زمــان، شــبکه ای ســه بعــدی را براســاس بردارهایــی ایجــاد کرده است کــه در نزدیکــی مرکــز، منحنــی بــوده و حرکتــی مــدور دارد امــا بــا فاصلــه گرفتــن از مرکــز در راســتاهای مســتقیم امتــداد پیــدا مــی کنــد. بــا انطبــاقِ دیاگــرام هــای آنالیــزســایت بــر شــبکه ســه بعــدیِ مــدور، حــوزه هــای فضایــیِ برنامــۀ پــروژه در همــان راســتای محــور هــای شــعاعیِ شــبکه تعریــف شــده اســت. مفهــوم «مرکــز» در نســبت بــا کالبــدِ محیطــیِ منتــج از آن، وضعیتــی مشــابه بــا ذره ای دارد کــه طبــق «نظریــه ذرات پیوسته» اثــرش در نزدیکــی مرکــزِ خــود بیشــینه بــوده و بــا افزایــش فاصلــه از آن [مرکز]، از اثــرش کاســته مــی شــود. امــا در عیــن حــال، ایــن اثــر از بیــن نخواهد رفت [یعنی به صفر نمیرسد] و تمامــی بخــش هــای پــروژه در ارتبــاط منطقــی بــا آن طراحــی شــده اســت.
در نقاطــی کــه کالبــد پــروژه بــه لبــۀ ســایت (به مثابه محــدودۀ عمــل معمــاری) رســیده و یــا بســته بــه آنالیزهــا تغییــر جهــت داده است، مرکــز جدیــدی ایجــاد شــده و شــبکۀ مستقل خــود را در تعامــل بــا مرکــز پیشــین مــی گســتراند. براســاس ایــن منطــق هندســی حــوزه هــای تفریحــی همچــون چایخانــه و رســتوران از فضاهــای علمــی و فرهنگــی تفکیــک شــده و در عیــن حــال پیوســتگی خــود را حفــظ مــی کند. ایــن پیوســتگی درونــی برامده از هندسه ای که توأمان مرکزگرا و مرکزگریز است، از ســویی تمامــی اجــزای ســاختاری پــروژه (شــامل سیرکولاســیون، ســازه، کــف هــا و ســقف هــا، پوســته هــای خارجــی، جداکننــده هــای داخلــی) را تحــت شــبکه مــدور خــود ســاماندهی مــی کنــد و از سوی دیگرامــکان رویــت خــود شــبکه را در دیــد ناظــر محــدود مــی ســازد. بــه زعــم طراحــان، کدگــذاری معماری بر مفاهیــم خارج از خود و قراردادن این کد ها در ارتبــاط اجــزای ســاختاری پروژه، می تواند نمونــه ای از یــک معمــاری خودمختار باشد کــه فــارغ از فرافکنــی فــرم ذهنــی از پیــش موجــود، مــی کوشــد تــا محتــوا را بــه درون خــود جــذب کــرده و محصــول با کیفیات مســتقل خــود را ارائــه دهــد. ویژگی هایی که در مورد این پروژه می تواند شامل موارد زیر باشد: یــک معمــاریِ در حــالِ شــدن، انطباق لایــه هــای تاریخــی ایدئولوژیــک معمــاری ایرانــی با سیســتم هــای پارامتریــک معمــاریِ معاصــر در وضعیتــی هــم بنــد، ِایســتایی و سکون در فضاهــای مرکــزی آرامــگاه در عیــن پویایــی و تکثــر در فضاهایــی پیرامونــی روی همان شبکه، تفــاوت اجــزا در عیــن تبعیــت از نظــم درونــی واحــد، قابلیــت ایــن همانــی جبهــه هــای خارجــی بــا محیــط و تجســم غیریــت در فضاهــای داخلــی.
ماکت پروژه
